MALLARINIZI DAĞITIN! ÇÜNKÜ ALLAH ARTIRACAK!
Bizlere sayısız ve sonsuz nimetler bahşeden Rabbimize hamd-ü senalar olsun. Bizleri, İslam gibi aziz bir dinle müşerref kılan Rabbimize şükürler olsun.
Rahman ve Rahim olan Rabbimiz, biz kullarını dünyada çok şeylerle imtihana tabi tutar. Kimimiz bunun farkına varır ve gereken titizliği göstermeye çalışırız; kimimizse çoğu şeyden habersiz olarak yaşam sürdürürüz. İşte bu imtihan vesilelerinden biri de mal, mülk, servet vs.’dir. Verilen her nimetin, birer emanet olarak biz acizlere sunulduğunun bilincinde olduğumuz ve bu bilinçle yürüdüğümüz müddetçe, kazançlı olanlar safında yerimizi almış oluruz. Ama gerçekten bu imtihan, zor mu zor bir imtihan! Çünkü insanoğlunun vermekte en çok zorlandığı şey malıdır, parasıdır, kazancıdır. Rablerinden, her vakit hayırlı olanı değil de mal mülk isteyenler, daha sonra o isteklerinin başlarına çokça sıkıntılar getireceğini bilerek hareket etmelidirler.
Rabbimiz, infakla ilgili Kitab-ı Kerim’inin bazı ayetlerinde şöyle buyurur:
“Yüzlerinizi doğuya ve batıya çevirmeniz iyilik değildir. Ama iyilik, Allah’a, ahiret gününe, meleklere, Kitaba ve peygamberlere iman eden; mala olan sevgisine rağmen, onu yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışa, isteyip-dilenene ve kölelere (özgürlükleri için) verenlerin tutum ve davranışlarıdır. (…) İşte bunlar, doğru olanlardır ve muttaki olanlar da bunlardır. (Bakara Suresi, 177)”
“Mallarını Allah yolunda harcayanların durumu, yedi başak verip her birinde yüz tane bulunan bir başağın haline benzer. Allah dilediğine kat kat fazlasını da verir. Allah’ın lütfu geniştir, ilmi herşeyi kaplar.”(Bakara Suresi, 261)
“Ey iman edenler! Kazandığınız şeylerin ve yerden sizin faydanız için bitirdiğimiz ürünlerin temiz ve güzel olanlarından Allah yolunda harcayın…” (Bakara Suresi, 267)
“Mallarını gece ve gündüz, gizli ve aşikâr olarak hayra harcayanlar var ya, işte onların Rab’leri katında mükâfatları vardır. Onlara korku yoktur ve onlar asla üzülmeyeceklerdir.” (Bakara Suresi, 274)
Mü’minlerin en bariz ve en önemli vasıflarından birisi de mallarını infak etmeleridir. Hesap gününü düşünen her mükellef; malın bir imtihan sebebi olduğunu bilir ve malî ibadetlerini eda etme hususunda titiz davranır. Elbette üretim, üretim araçlarının mülkiyeti ve tüketimin -tek kelime ile ekonominin- insan hayatındaki yerini inkâr etmek mümkün değildir. Ancak tüketim hırsının alabildiğine kamçılanması ve hesap günü şuurunun yok edilmesi, başlı başına bir faciadır.
Rasulullah (sav)’in: “Mü’min bir midesi ile yer, kâfir ise yedi mide ile yer.” buyurduğu sabittir. İbn-i Abidin: “Buradaki yedi rakamı, mübalağa içindir. Mü’min dünyaya karşı zâhiddir. Kâfir ise hırsla doludur. Dolayısıyla mü’min, yemeği ‘hayatını devam ettirebilmek ve ibadetlerini edâ edebilmek’ için yemektedir. Küfredenler ise hırs, şehvet ve lezzet duygularını elde edebilmek için yemektedirler.” diyerek meseleyi izaha gayret eder. Elbette yemek ihtiyacı insandan insana değişebileceği gibi, insanın çalıştığı işin zorluğuna veya kolaylığına göre de değişebilir.
Hz. Aîşe (r.anha) validemizden rivayet edilen bir hadis-i şerifte: “Bir gün Rasulullah (sav)’e; `Yâ Rasûlallah! Cahiliyye devrinde Abdullah İbn-i Ced’an, misafiri ağırlar, akrabayı ziyaret eder, köleleri kölelikten kurtarır ve komşularına iyilik ederdi. Bunların kendisine bir faydası olur mu?’ diye sordum. Rasulullah (sav): `Hayır! O, hiçbir zaman Allahım, ceza gününde beni bağışla!’ demedi.” Yine Hz. Enes b. Mâlik’ten (ra) şöyle rivayet edilmiştir: “Kıyamet gününde cehennem ehlinden olan kimseye denilir ki: `Baksana! Dünya dolusu malın olsaydı -şu azaptan kurtulmak için- o malını fidye olarak verir miydin?’ O kimse azabın şiddetini gördüğü için: `Evet! Muhakkak verirdim.’ der. Allahû Teâlâ (cc) şöyle buyurur: `Ben (dünyada) senden, bundan daha kolay bir şey istemiştim. Henüz ruhlar âleminde iken, bana hiçbir şeyi ortak koşmaman hakkında senden misak almıştım. Sen ise sözünden döndün. Bana ortak koşmaktan başka bir şey kabul etmedin.”
Kur’ân-ı Kerim’de, muttaki mü’minlerin infak hususundaki tavırları şöyle izah edilmiştir: “Yemeğe olan sevgilerine rağmen, yoksulu, yetimi ve esiri doyururlardı. `Biz size ancak Allah’ın rızası için yediriyoruz. Sizden ne bir karşılık ne de bir teşekkür isteriz. Çünkü biz, Rabbimizden, o suratların ekşiyeceği çetin günden korkarız.’ derlerdi. İşte bundan dolayı Allah, o günün şerrinden onları korumuş, (yüzlerine) bir güzellik, (kalplerine) sevinç vermiştir.” (İnsan Suresi, 8-11) Sahabe-i kiram, infak amelini edâ için, genellikle gece karanlığından faydalanmıştır. Buna imkân bulamazlarsa, fakir kimse uyurken, infak edecekleri malı yanına bırakıp, oradan hızla uzaklaşmışlardır.
Rasulullah (sav)’in: “Sağ elin verdiğinden, sol elin haberi olmasın.” tavsiyesi, bütün infak için geçerlidir. İnsanın fıtrî hallerinden birisi de iyilik gördüğü kimseyi sevmek, kötülük gördüğü kimseden de uzaklaşmaktır. Bu, esasen her canlıda bulunan bir özelliktir. Fakat bazen öyle iyilik edenler olur ki, yaptığı iyiliği başa kakarak, insanı “keşke bu iyiliği yapmasaydı” dedirtecek noktaya götürür. Nitekim Kur’ân-ı Kerim’de: “Mallarını (Allah yolunda) harcayıp da sonra o harcadıklarının arkasından başa kakmayan ve eziyet etmeyenler (yok mu?) Onların, Rableri katında mükâfatları vardır. Onlara hiçbir korku yoktur, onlar mahzun da olacak değillerdir.” (Bakara Suresi, 263) buyrulmuştur.
İslâm toplumu, “iyilik ve takva hususunda yarışmayı” esas alan ferdlerin bir araya gelmesiyle hayatiyet kazanır. İman eden, salih amel işleyen, birbirlerine hakkı ve sabrı tavsiye eden insanlar, hüsrandan kurtulabilirler. İnfak amelinde, riayet edilmesi gereken en önemli prensip şudur: “Mükellef, en sevdiği şeyi infak edecektir.” Bu husus, kat’i nasslarla sabittir. Nitekim Kur’ân-ı Kerim’de: “Siz sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda) harcayıncaya kadar asla iyiliğe ermiş olamazsınız. Her ne infak ederseniz şüphesiz Allah onu bilicidir.” (Ali İmran Suresi, 92) hükmü beyan buyrulmuştur. Bu ayet-i kerime inzal olunca, Sahabe-i Kiram, infak hususunda birbirleriyle yarışmışlardır. Ensardan Hz. Talha (r.a); Mescid-i Nebi’nin karşısında bulunan ve “Beyraha” denen çok kıymetli bahçesini infak etmiştir. Hz. Ömer (ra), malının en iyisi olan Hayber hurmalığını vakfeder. Hz. Cabir (r.a): “Ben hicret edenlerden veya ensârdan, mal sahibi olup da infakta bulunmayan hiç kimseyi hatırlamıyorum.” diyerek, sahabenin bu husustaki tavrını izah etmiştir.
Rasulullah (sav)’in: “Veren el, alan elden daha hayırlıdır.” buyurduğu bilinmektedir. Dolayısıyla mü’minler, en sevdiği mallarından, ihlâsla infakta bulunmalıdırlar. İslâmî mücadelenin hedefine varabilmesi için iyilik ve takva hususunda birbirleriyle yarışan muttaki mü’minlere ihtiyaç vardır. Bu husus asla unutulmamalıdır.
İnfak, mal hırsının, cimriliğinin, irade zayıflığının ve bencilliğin tutsaklığından kurtulmaktır. Elleri başkalarına yardım etmekten, vicdanları özveriden ve ruhları özgürlükten alıkoyan mal tutkusundan sıyrılmak, arınmaktır. Bu özveri, ayetteki “mal sevgisine rağmen” (Bakara Suresi, 177) ifadesi ile parmak basılan bir ruhî ve duygusal değerdir, kazanımdır. Yani insanın değersiz ve kötü malını değil, sevdiği malı başkalarına vermek üzere ona elini uzatarak mal tutsaklığından, maddî varlık köleliğinden kurtulması, azad olması… Bu kölelik, vicdanları alçaltan ve başları öne eğdiren bir bağımlılıktır. Bu özveri, insanı ihtirastan, insanı küçük düşüren mal ihtirasından da azad eder. Bu ise İslâm’ın görüşüne ve ölçüsüne göre büyük bir insanî değerdir. İslâm öyle bir dindir ki, insanı dış dünyanın, sosyal çevrenin olumsuz etkilerinden kurtarmaya geçmeden önce, onu kendi nefsinin kışkırtmalarından, ihtiras ve zaaflarından kurtarmaya girişir. Çünkü İslâm, nefislerinin kölesi olmuş kimselerin, aynı zamanda insanların da köleleri olduklarına, buna karşılık kendi nefislerinin tutsaklığından kurtulmuş kimselerin, aynı zamanda toplumların başı dik, özgür bireyleri olduğuna kesinlikle inanır.
Bütün bunlardan başka, bu özveri, toplum düzeyinde de insani bir değerdir. Akrabaları gözetme, onlara yardım etme geleneği, insan kişiliğinin saygınlığını, aile onurunu ve karşılıklı akraba bağlılığını gerçekleştiren bir davranıştır. Aile, toplumun çekirdeğidir. Bu yüzden ayette (Bakara Suresi, 177) en başa alınarak ona özel bir ilgi gösterilmiştir.
Bu özveri, yetimlere dönük yüzü ile toplumda büyükler ile küçükler arasında, güçlüler ile zayıflar arasında bir dayanışmadır; ana-baba ilgisinden ve korumasından yoksun olan bu yavruların bu eksikliklerini karşılama, bu boşluklarını doldurma girişimidir. Böylece başıboş kalacak ümmet çocuklarının bozulma tehlikesiyle karşı karşıya gelmelerine; çocuklarını gözetmeyen, onlara yardım eli uzatmayan toplumların felâketlerle yüz yüze gelmelerine karşı koruyucu bir önlemdir.
Bu özveri, geçimlerini sağlayacak maddî imkânlardan yoksun olmalarına rağmen yüzsuyu döküp hiç kimseden bir şey istemeye kalkışmayan yoksullara dönük yüzü ile; böylelerinin onurunu koruyucu, mahvolmalarını engelleyici, hiçbir ferdini ihmal etmeyen ve hiçbir üyesinin perişanlığına göz yummayan İslâm toplumunun, geçerli olan sosyal dayanışma ve yardımlaşma ilkesini somut örneklerle kanıtlayıcı bir önlemdir.
Bu özveri, malından ve ailesinden uzak düşmüş yolcuya dönük yüzü ile; sıkıntı anında, aileden, maldan ve memleketten ayrı düşüldüğü sırada böyle bir sıkıntıya düşen kimseye karşı yapılması gereken bir kurtarma görevi, aynı zamanda bütün insanlığın bir tek aile, bütün yeryüzünün ortak bir vatan olduğunu, bu ortak vatan yüzeyinde bir ailenin başka bir aile ile, bir malın başka bir mal ile, bir ilişkinin başka bir ilişki ile ve bir ikametgâhın başka bir ikâmetgâh ile el ele verebileceğini, yarı yolda kalmış bu çaresize hissettirme girişimidir.
Bu özveri, muhtaçlara dönük yüzü ile; onların darlıklarını giderici ve böylece kendilerini İslâm’ın hoş görmediği dilencilikten alıkoyucu bir tedbirdir. İslâm’a göre geçimini asgarî düzeyde sağlayan ya da çalışacak bir iş bulabilen kimsenin dilenmemesi gerekir. Böyle bir kimseye dini, elindekine kanaat getirmeyi ya da çalışıp geçimini sağlayarak dilenmemeyi emreder. Sadece çalışamayanlar ve asgarî ihtiyaçlarını karşılayamayanlar dilenebilirler.
İslâm hukukunda infakın kapsamı geniştir. Aile reisinin bakmakla yükümlü olduğu kimselere harcama yapmasını kapsadığı gibi; diğer yoksul ve muhtaçlara yapılan zekât, sadaka ve benzeri yardımları da anlamı içine alır. Zekât gibi miktarı belirli yardımlaşma hükümleri gelmeden önce, Ashâb-ı kiram yoksullar için ne kadar harcayacaklarını bilmiyorlardı.
İnfakın en faziletlisi ve en önde geleni, kişinin muhtaç durumda bulunan hısımlarına yaptığı harcamalardır. Ayette şöyle buyrulur: “Erkekler, kadınlar üzerinde hâkimdirler. Çünkü Allah, birini -cihad, imamet ve miras gibi bazı konularda- diğerinden üstün yaratmıştır. Bir de erkekler, mallarından onların geçimini sağlamaktadırlar.” (Nisa Suresi, 34) Aile fertlerine yapılacak harcama, sadaka hükmündedir. Hadiste şöyle buyrulur: “Bir Müslüman, aile fertlerinin geçimini, Allah’ın rızasını umarak sağlasa bu, kendisi için sadaka olur.”
Zekât/infak, her şeyden önce kulun Allah’ın emrine itaat edip, kulluğunu göstermesinin en güzel nişanesidir. Çünkü zekât vermeyi Allah emretmiştir. Kulun vazifesi; öncelikle neden ve niçin’ini araştırmadan Rabbi tarafından emrolunduğu şeyi yapmaktır. Müslüman; sevdiği, inandığı Rabbinden aldığı emri, canının yongası olan malını hiç bir maddî karşılık beklemeden vererek, kulluk borcunu en güzel şekilde ödemiş olur. Bunun yanı sıra zekât; kişiyi, günah ve cimrilik kirlerinden temizler. İnsandaki, mal sevgisini kırıp, Allah sevgisinin ön plana geçmesine sebep olur. “Ey mü’minler! Sizi mallarınız ve çocuklarınız Allah’ı anmaktan alıkoymasın, böyle olanlar hüsrana uğrayanlardır.” (Münafikun Suresi, 9) âyet-i kerîmesinin işaret ettiği manayı gerçekleştirir.
Zekâtın, toplum açısından önemi de; zekâtı veren ve alan açısından öneminden daha aşağı değildir. Allah, insanların tümünü aynı kabiliyet ve güçte yaratmamıştır. İnsanların fizikî yapılarında olduğu gibi malî güçlerinde de farklılıklar vardır. İnsanlar; ya zengin, ya fakir ya da orta hallidirler.
Dünyanın çeşitli yörelerinde zenginlerin alabildiğine lüks ve israfa dalmaları, sayelerinde kazanç sağladıkları fakirleri düşünmemeleri, onlara yardım ellerini uzatmamaları, fakirlerin kendilerine kıskançlık ve kin duymalarına sebep olmuştur. Bunun neticesi olarak da toplumlarda sosyal patlamalar, huzursuzluklar ve isyanlar görülmüştür. İşte zekât/infak, bütün bu olumsuz hadislerin önünde en güzel settir. Toplum içerisindeki fertlerin düşecekleri dar durumlarda onları koruyan sosyal bir düzendir. İnsanlar arasındaki dayanışmanın sağlanmasına yardımcı olur. Zenginlerle fakirler arasındaki mesafeyi daraltır. Fakirlerin gönüllerinde zenginlere karşı doğabilecek kıskançlık ve kinleri söndürür. İnsanlar arasında sevgi ve kardeşliği yayar. Böylece hem fakirin aç, susuz ve çıplak kalmasını önler hem de toplumun düzen ve huzurunun bozulmasına engel olur.
İslam’ın infak şubesi, yabana atılamaz. İman eden bilmelidir ki Allah azze ve celle, harcanan mala bereket nasip edecektir. Yani biz azalttıkça, o çoğaltacaktır. Biz verdikçe, O bize geri gönderecektir. Bu inançla yol alanlar, mal/mülk/servet vs. imtihanını yüzlerinin akıyla geçeceklerdir inşallah.
Rabbimizden niyazımız, Ümmeti infakla hemhal ve dipdiri kılmasıdır.
FAYDALANILAN ESERLER:
Fizilal’il Kur’an – Şehid Seyyid Kutup
Şamil İslam Ansiklopedisi
Kelimeler Ve Kavramlar – Yusuf Kerimoğlu
Follow
