Laiklik, Demokrasi ve İslam

Laik; Yunanca Laikos, yani halktan olan, din adamı olmayan, Latince Laicus’tan Fransızca Laic veya Laique kelimelerinin Türkçe telaffuz şeklidir.

Eski çağlardan beri din adamı olmayan ruhanî bir sıfatı ve dinsel bir işlevi bulunmayan kişi, kurum ve nesneleri kısacası dinin dışında kalan alanı belirtmek için kullanılır. Laiklik ise özünde din alanı ile dünya ve kamu işleri alanının birbirlerinden ayrılmaları, birbirine karışmamaları anlamına gelir. Bir yönetim ilkesi ya da devletin niteliklerinden biri olarak kişileri ilgilendiren yönüyle bir dokunulmazlık alanı da çizer. Kişilerin dinsel inanç ya da inançsızlıktan, din buyruklarını yerine getirip getirmemekten dolayı kınanmamasını, ayrım görmemesini, serbestçe ibadet edebilmesini, ibadete zorlanmamasını vb. öngörür.

Tarihi gelişimi ve niteliği: Başta Fransa olmak üzere Batı Dünyası’nda yani dini hıristiyanlık olan dünyada gelişen laiklik, dinsel doğmaların bilim, sanat, felsefe ve siyaset üzerindeki baskılarını gerileten Rönesans ve aydınlanma çağının düşüncesinden kaynaklandı; özellikle Katolik kilisesinin merkezi ve baskıcı yapısına karşı duyulan tepkiden doğdu. Yani Tepkisel’dir. Kilise ve ruhbanın katı disiplin ve ahlak kurallarıyla toplum ve bireyler üzerinde kurduğu sıkıcı denetim, kendi karşıtlarını da yarattı; usçuluk (Rasyonalizm) ve olguculuğun (Pozitivizm) yanında siyasal liberalizm gibi akımların gelişmesine yol açtı. Bu düşünsel kaynaklardan beslenen laikliğin sınıfsal bir anlamı ve işlevi de vardı. Federal-aristokratik toplum ve siyaset yapılarına karşı çıkarak iktidara yükselen burjuvazinin ideolojik, siyasal ve kültürel özlemlerini dile getiriyordu. Özellikle tanrısal egemenlik anlayışına dayalı mutlak monarşilere karşı çıkan ve kapitalist değerlerin yaygınlaşmasında somut çıkarı bulunan bu orta sınıflar, egemenliğin kaynağının ve kullanılışının dünyevileştirilmesi (Milli Egemenlik İlkesi) ve toplumlardaki değer yargılarının dinsel temellerinden uzaklaştırılarak laikleştirilmesi sürecini de başlattı. Laiklik ilkesine yöneliş özellikle Fransa’da (1793) militan bir nitelik kazandı. İspanya (1868-1976), Portekiz (1908-1917), Fransa etkisindeki Meksika (19. yy) ile Türkiye (1920 sonrası) gibi cumhuriyetçi rejimlerde oldukça köklü değişimlerle uygulamaya kondu.

Batı toplumlarının ve devlet düzenlerinin laiklik doğrultusundaki evriminin özü, devletin belli bir dini (Batı için yalnız hıristiyanlığı) temsil etmekten çıkarılması din ve devlet ayrılığının sağlanması ve devletin her türlü inanç karşısında tarafsız ve eşit davranmasıdır. Bu öncelikle devletin belli bir din ve mezhebe bağlı olmaması; herhangi bir din veya mezhebin savunuculuğunu ve yayıcılığını yapmaması ve belli bir din ya da mezhebin örgütlenmesine karışmaması demektir. Başta Fransa ve ABD olmak üzere, laik devlet sistemleri kamu kurumlarının din ve mezheblere ve bunlara bağlı kuruluşlara yardımda bulunmalarını yasaklamıştır. Devlet nasıl dinsel alana karışmamak yükümlülüğünde ise, din kurumu ve örgütleri de dünyevi ve siyasal alana müdahale edemezler.

Laik devlet din ve ibadet, inanma ve inanmama özgürlüklerini güvence altına alır. Kişilerin dinsel inançlarını seçmek, bunların gerektirdiği bireysel ve toplum ibadetleri yerine getirmek ya da hiçbir dinsel inanç beslememek ve bundan ötürü de kınanmamak konusunda mutlak dokunulmazlığı ve özgürlüğü vardır. İbadet özgürlüklerinin çerçevesi kamu düzeni anlayışıyla çizilmiştir. Bugün İngiltere ve Norveç gibi bazı devletlerin kurumsal düzeyde belli bir din (hıristiyanlık) ve mezheble geleneksel bağımlılıklarını sürdürüyor görünmesi gerçekte laik olmalarını engellemektedir.

Bütün bu yukarıda anlattıklarımız dini hıristiyanlık olan Batı dünyasının oluşturduğu ve kabullendiği, özellikle de kendi dinleri olan hıristiyanlığın, paganist değerlerle meczolmuş inanç ve uygulamalarının tüm batı toplumunda asırlarca geniş halk kitleleri üzerinde uygulama görmesine karşı oluşan Tepkisel gelişmelerin sonuçlarıdır. Ki Batı toplumu İslâm’ı tanımamaktadır. Hatta özellikle de yanlış tanımakta, İslâm onlara yanlış tanıtılmaktadır. Zira Kral-kilise ikilisinin güdümündeki Batı toplumları köken itibariyle paganist (çok tanrıcı ve putperest) toplumlardır. Roma’nın hıristiyanlığı benimsemeye başladığında siyasi iktidar Sezarların elinde idi. İktidarla uzlaşmaya girerek kendini topluma kabul ettirmeye çalışan hıristiyanlık İsa (a.s.)’a gelen mesajın özünde değişiklikler yaparak bu noktaya gelmiş; Yunan ve Roma’nın tarihsel gelişimine uygun olarak Din Adamlığı (Ruhban Sınıfı) ya da Laik Olmayan (Halktan ayrı, din adamı) sınıfının dini olmuştu. Bu itibarla da zaten başlangıcından itibaren Ruhban sınıfının yönetiminde ve tekelindeki bir dini ifade ediyordu.

Yönetici sınıfla uzlaşmasını pekiştiren Ruhban sınıf (ki sürekli olarak Kilise diyeceğiz) iktidar teorileri üretiyor ve İktidarın tanrısallığı üzerinde durarak, uzlaştığı Yönetici sınıfa (ki aşağıda sürekli olarak Kral deyimini kullanacağız) yönetme yetkisinin Tanrı tarafından bağışlanmış bir hak olduğunu söylüyordu. Halk kitleleri üzerinde bu görüşünü, halkın dindarlık içgüdüsünden yararlanarak yerleştiren ve halkı güdümüne alan Kilise, Kral ile birlikte halkın üzerindeki iktidarını otoriter bir şekilde sürdürüyordu.

Batı Eski Yunan’da ve Roma’da aynı geleneğe sahipti. Yönetici kadrolar hep Ruhban Sınıfını iktidarları süresince yanlarında bulundurmuşlar, iktidarların himayesinde dindarlık yapılmış, ayinler yönetici sınıfın Ruhban sınıfı ile birlikte öncülük etmesi ile uygulanagelmiştir.. Paganizmin iliklere işlemiş bu uygulaması Batı’yı hıristiyan olduktan sonra da bırakmamış, hıristiyanlık paganist geleneklerin içinde meczedildiği bir iktidar, ibadet ve Ruhban sınıfının buyruklarından oluşan dünyevi davranışlar düzeninden ibaret hale gelmiştir.

Daha başlangıcında siyasal iktidarla uzlaşmayı kabullenen hıristiyanlık; daha sonra simgeselleşen ve kendisini Sezar’ın Hakkını Sezar’a, Tanrı’nın Hakkını Tanrı’ya veren bir din haline gelmişti. Bu anlayış hıristiyanlığın önünde bulunan bir anlayış değil, paganist (çok tanrılı, putperest) anlayışın hıristiyanlaştırılmasının bir ürünü idi. Tanrı tek başına hakların tümünün belirleyicisi ve sahibi olamayınca, iktidarının (haklarının) bir kısmını Sezarlara (Yöneticilere) vermek zorunda kalınmıştı. Zira İsa (a.s.)’ya gelen din (vahiy), onun en yakın arkadaşları tarafından tavizler verilerek değiştirilmiş ve çok tanrılı yönetimin köküne aşılanmıştır. Müşrik kökenden büyüyen bu aşı, büyüdükçe aşılandığı kökün özelliklerini daha bariz olarak göstermeye başlamış ve Tek tanrı inancı esasına dayalı olarak gelen hıristiyanlık sonuçta yine esas itibariyle çok tanrılı (Teslis) bir din haline getirilmişti. Böylece Batı insanının tanrılarında bir azalma olmuş, belki sayıları sınırlandırılmıştı.

İsa (a.s.)’ya gelen mesaj daha başından bozulmaya başlayınca ve bu işi yapanların tekeline girince, bunu yapanlar rahatlıkla bu yeni dinin de Ruhban Sınıfını oluşturmuşlar, çok tanrılı devirlerdeki imtiyazları da ellerinde kalmıştı. Yine halkı Tanrı’ya (veya tanrılara) yaklaştırmayı, halkın tanrıların gazabından kurtulmasında aracı olmaya, bunun için ibadetleri (ayinleri) yönetmeye devam ediyorlar, saltanatları sürüyordu. Çok tanrıcılık döneminin ibadetlerini tekellerinde bulunduranlar, hıristiyanlıkta da bunu becermiş ve halk bir türlü Allah’ın kulları olamamışlar, yine kendi cinslerinden bazılarının kulu olmaya devam ettirilmişti. Çok tanrılı dinlerin ayinlerini yöneten Ruhban Sınıfı; nasıl o ayinlerde Tanrı’yı gazabından vazgeçirmek, insanlara şefkat ve rahmetini temin etmekte aracı idi iseler, şimdi de bu işlevleri devam ediyordu. Ne var ki daha organize ve bu defa Kralı (yönetici) da yanlarına alarak. Kralı yanlarına alabilmeleri, kralların yönetim hakkının tanrı tarafından kendilerine bağışlanmış bir hak olduğunu söyleyerek, yani iktidarlarını takdis ederek yapıyorlardı bu işi. Böylesi bir pekiştirilmeden tabidir ki memnun olan Kral yönetiminde daha da rahat hareket edebiliyor, Ruhban sınıfının desteği yanında halkın ruhban sınıfı tarafından belirlenen inançlarının da yardımına mazhar oluyordu.

Keyfemâyeşâlık alabildiğine güç kazanmış, kurumlaşmıştı. Zavallı halkın, insanların söyleyebileceği, yapabileceği hiçbir şey yoktu. Olamazdı da. Zira şimdi artık Tanrı, Kral ve Kilise üçlü ittifakı karşısında bulmuştu kendisini. Kendinden yana kimse yoktu. Tanrı da, Kral da, Kilise de kendilerine karşı idi. Nasıl ve ne şekilde bu üçlü ittifaka karşı gelebilirler, kendilerinin de hakları bulunduğunu söyleyebilirlerdi. Bu, ne teorik olarak ne de pratikte mümkün değildi. Zaten hele birileri kıpırdasın ve halkın üzerinde kilisenin tanrı adına belirlediği gerçeklere (!) bir karşı çıksın da görürdü gününü. Tanrı böylelerinin diri diri ateşlerde yakılmalarını emrediyordu. Tabii ruhban sınıfının uyduruk tanrısı böyle istiyordu. Halkın gerçekten sığınabileceği herhangi bir sığınak, herhangi bir ümit ışığı da görünmüyordu. Böylece bütün ortaçağ boyunca Avrupa koyu karanlıklar içinde Kral-Kilise ikilisinin tanrı ile yaptığı (!) ittifakın sonucu yönetildi durdu.

Örneğin kral oğluna veya kızına düğün mü yapmak istiyordu. Bu düğün de büyük masrafları mı gerektiriyordu. Bu takdirde iktidarları kendilerine tanrı tarafından bağışlanmış bu insanların her arzuları da tanrı tarafından belirlenmiş arzular olmalı idi ve bu masraflar tanrı adına, tanrı için halk tarafından karşılanmalı idi. Kral’ın askerleri köylere dağılır ve bu masrafları karşılayacak malları köylünün elinden alır, toplar getirirlerdi. Yine koca sarayların masrafları da aynı yöntemlerle karşılanırdı. Halk yiyecek ekmek bulmakta, günlük hayatını sürdürebilecek yiyecek bulmakta zorlanırken, kralları her türlü nimetlerin içinde yüzmeli idiler. Zira Tanrı adına krallık yaptıklarına göre ve tanrılar böyle istediklerine göre elbetteki tanrı, kulları gibi olamazdı ve bütün nimetlerin zaten sahibi idi. Bu nimetleri de istediğine vermekte kendisi karar sahibi idi. Bu kararını da Ruhban sınıfına bildiriyor onlar da halka iletiyordu. Öyle ise nasıl karşı gelebilirler ve kendilerinin de ihtiyacı bulunduğunu söyleyebilirlerdi. Tanrıları onların neye ne kadar ihtiyaçlarının olduğunu bilmez mi idi? Mademki kıt kanaat geçinmelerini istiyordu tanrı o takdirde nasıl buna karşı çıkılır, itiraz edilirdi. Ahireti beklemeden bu dünyada diri diri ateşte yanmak var olunca insanlar ister istemez boyun eğiyorlardı. Sızlansalar da.

Bütün ortaçağ böylesi bir uygulamanın kesif koyuluğunda geçti. Bir topluma uzun asırlar zulüm uygulanırsa o toplumda ihsası (duyarlılığı) kuvvetli insanlar çıkar ve ağırlığını kişi ve toplumun üzerinden bir lahza bile kaldırmayan bu uygulamalardan kurtulmak için yollar ararlar. İsabetli veya isabetsiz olabilir bu yollar. Ama insanları içinde bulundukları darlıklardan kurtulma yolu aramaktan kimseler alıkoyamazlar. Tarih boyunca da insanlar hep böylesi yolları aramışlardır. Zira yaşamlarının sıkıntısı, doğaları gereği insanları bu sıkıntılardan kurtulmaya sevketmektedir.

Bazı düşünürler kendilerinin de dahil bulunduğu geniş halk kitleleri üzerindeki bu sonu gelmez sıkıntının nereden kaynaklandığını, bununla nasıl başedilebileceğini düşünmüşlerdir. Ve sıkıntının kaynağının Kilise olduğunu keşfetmişlerdir. Zira halkın yaşadığı bütün sıkıntılar Kilise’nin istediği tasarruflarda bulundurabildiği tanrı tarafından Krala verdirilen hakların (!) kullanılmasından doğmaktadır. Kral’ın toplayacağı vergiye halk itiraz mı etmektedir? Yiyecek birşeyimiz yok, bize de yaşama hakkı veriniz, yaşayacak kadar olsun birşeyler bırakınız bari diye sızlanan halkın sızlanmaları köyün papazı tarafından “Bu dünyada fakir olan ahirette zengin olacaktır, krala karşı çıkmak tanrıya karşı çıkmaktır” şeklinde özetlenebilecek sözlerle bastırılıyordu. Pek özet olarak söylemek gerekirse her ne kötülük yapılırsa, hikmetinden sual olunmamalı, tanrının isteğinin böyle olduğu kabul edilmeli di. Uygulama uzun asırlar hep bu anlayışın halk üzerinde baskın olarak bulundurulmasının sonucu olarak yaşayabildi, uygulama gördü.

Bu duruma çözüm aramak için düşünenler tüm melanetlerin kaynağının kilise olduğunu (tek din olan hıristiyanlığın temsilcisi olan kilise) görüyor ve kilisenin temsil ettiği şeyin de din olduğu gerçeğinden hareketle kurtuluşun ancak insanları (halkı) dinden dinin etkisinden uzaklaştırmakla, dine itibar etmemekle mümkün olabileceğini düşünüyorlardı. Zira karşılarındaki gerçek böyle idi. Bütün sıkıntıların kaynağı gerçekten din idi, halkın dine itibar etmesi idi. Şayet halk dine itibar etmezse, din adamlarına (Ruhban sınıfa) itibar etmemiş olacak ve sonuç olarak da Ruhban sınıf halkın üzerindeki etkisini kaybedince, ister istemez Kral (Yönetici) halkı ezemeyecekti. Halkın, dağınık da olsa gücü mutlaka Kralınkinden fazla idi. Hatta kral yanında bulundurduğu yardımcılarının, askerlerinin de masraflarını halktan aldığı vergilerle karşılamıyor mu idi? Vaziyet böyle olunca halkın dinden uzaklaştırılması sonucu, halk kiliseye, yani Ruhban sınıfa itibar etmeyecek, onların sözlerini dinlemeyecek ve krala karşı, kralın tasarruflarına karşı gelecek ve kralın en azından her istediğini yapmayabilecekti. Böylece de halkın üzerinden baskı, zulüm doğal olarak azalacak ve kalkacaktı. Bütün mesele bu kilidi açmaktı. Yani halkın üzerinde bütün ağırlığı ile bulunan dinin baskısını hafifletmek, kaldırmaktı. İş yine zulme uğrayan halktan bitecekti. Şayet halk bu düşünceye (çözüme) yakınlık gösterir ve bu düşüncenin sahiplerine destek verirse istenilen olur ve halk kitlelerinin üzerindeki bu basınç en azından azalır ve sonuçta da tümüyle kalkabilirdi.

Bu sebeple düşünürler, içinde bulundukları şartların kendilerine alternatifsiz olarak gösterdiği çareyi uygulamaya koydular. Halka yapılan zulmün sebebinin din adamları olduğunu, bunun da dinin kendisinden (tabii ki hıristiyanlıktan) kaynaklandığını söylemeye başladılar. Bu sözler kendilerine yapılan zulme karşı sözler olduğu için sempati ile karşılanıyor fakat tümüyle destek görmüyordu.

Zira insanların dindarlık içgüdüleri onları dine karşı çıkmaktan alıkoyuyordu. İnsan, kendisini karşısında aciz hissettiği şeylere itibar eden bir varlık olarak görmektedir. Zira insan gerçeği böyledir. Hakikaten insan acizdir. Sığınmak, korunmak ve varlığını (bekasını) temin etmek onun yapısının özelliğidir.

Düşünürlerin, her gün halkın çektiği azaba, sıkıntıya çare olarak onlara öncülük etmeye çalışması az da olsa bazı insanların onların yanında yer almasına sebep oluyor ve başlangıçta dışa pek vurulamasa da içten destek görüyordu. Dine karşı çıkmak şeklinde değil ama, din adına yapılanlara karşı çıkmak şeklinde algılanma daha ağır basıyor ve yine de düşünürler böylece halkı etkileyebiliyorlardı. Zira sıkıntıyı bizzat yaşayan halk idi. Halk bu sıkıntıyı çektiği sürece, halka bu sıkıntıdan kurtulmak için önerilen çareye kulak vermesi de kaçınılmazdı.

Bu düşünce sahiplerinin ve buna yakınlık gösterenlerin diri diri yakıldığı, ağır cezalarla yıldırılmaya çalışıldığı uzun yıllar yaşandı Avrupa’da. (Zira o asırlarda Batı yalnız Avrupa’dan ibaret idi). Engizisyon mahkemeleri kuran ve tanrı adına onun kullarını cezalandıran Ruhban sınıfının bütün baskısına rağmen, halk öyle de olsa böyle de olsa zaten eziyetten başka yol bulamayınca yavaş yavaş da olsa bu düşünce daha çok taraftar bulmaya başladı. Yönetime karşı ayaklanmalar, kiliseye karşı çıkmalar çoğaldı.

Düşünürler şöyle de özetlenebilecek tez ileri sürüyorlardı: “Din yoktur ve (Din olmayınca) hayatta da yoktur”. Yani bu demekti ki Dinin varlığının kabul edilmesi (tabii hıristiyanlığın) halinde var olan ve varlığı ile kabul edilecek bu din yine zulmünü sürdürecektir. O zaman hiçbir şey değişmeyecektir. Zira din demek, kilise demektir. Kilise demek ise zulüm (veya) zulmün baş destekleyicisi, zulmün icazet aldığı makam demektir. Durum bu olunca ister istemez din yoktur demekten başka çare de görünmemektedir. Din olmayınca da, hayatta bulunması diye birşey olamaz. Yani hayatı; kişi ve toplum hayatını tedvin etmesi, düzenlemesi diye birşey söz konusu olamaz. Öyle düşünmenin tabii sonucu olarak, olmayan dinin, hayatta da bulunmaması gayet tabiidir. Olmaması gereken din zalim bir dindir. Olmaması gereken din zulmün kendisinden icazet aldığı dindir. Reddedilen din düşünen ve düşünmeyeni ile, düşünür ve düşünür olmayanının bildiği tek din yani hıristiyanlık idi. Zira başka bir din bilinmiyor, hayal bile edilmiyordu. Her ne kadar zaman zaman İslâm’ın adı duyuluyorsa da Ruhban sınıfı bu duyulanların hakkından geliyor ve müslümanlığı sapık, şeytanın işi olarak gösteriyordu. Divinia Komedia (İlahi Komedya) -ki o asırların bugün bile meşhur olan anlayışını aksettiren bir eseridir- müslümanların ve İslâm’ın peygamberinin cehennemde nasıl yakıldığını anlatan bir eserdir. Zaten halkın birşeylerden haberi yok iken, aristokrasinin de böylesi bilgilerle beslendiği bir Ortaçağ Avrupa’sının başka bir şansının da olmadığı rahatlıkla düşünülmelidir. Böylece çaresizlikler içinde yüzen Avrupa insanının yapabileceği başka birşeyin bulunabileceğini düşünmek herhalde hayalci olmak demektir.

Düşünürlerin, halka çare olarak sundukları ‘din yoktur ve hayatta da yoktur’ (uygulaması olmamalıdır) tezine karşı Kral-Kilise ikilisi de ‘Din vardır ve Hayatta da vardır’ (Yani uygulanmalı, hayat dine göre düzenlenmelidir) diyorlardı. Burada Kral-Kilise ikilisinin, düşünürlere göre avantajı insanların dindarlık içgüdüsü sahibi olmaları ve bu yüzden dini büsbütün kafalarından çıkarıp atamamaları iken, düşünürlerin de avantajı dinin hayatta uygulanmasının zulüm anlamına geliyor oluşu idi. Yani tezlerinin ‘Din vardır’ kısmı ile halkı yanında bulan Kral-Kilise ikilisi karşısında uygulaması zulüm olarak tezahür ettiği için tezlerin ‘Din hayatta yoktur’ (Hayata uygulanmamalıdır) kısmı ile halkın desteğine mazhar olan düşünürler arasındaki mücadele halkın katılması ile uzun yıllar sürdü ve giderek Batı bir uzlaşmanın içine doğru sürüklendi.

Başlangıçta Din vardır ve hayata uygulanmalıdır tezinin bütünüyle iddiacısı olan Kral-Kilise ikilisi uzun yıllar süren mücadele sürecinde halk tarafından büsbütün dışlanmamak için olacak tezlerinin ‘Din hayatta vardır’ bölümünü terennüm etmekten yavaş yavaş vazgeçmişler ve bütün ağırlıklarıyla ‘Din vardır’ kısmı üzerinde basa basa durmuşlardır. Böylece Kral-Kilise ikilisinin tezi yalnızca ‘Din vardır’dan ibaret hale gelmiştir. Yani din inkar edilmemeli, varlığı kabul edilmeli denilmeye gelmiştir iş.

Diğer yandan mücadelesini halkın kısmi de olsa desteğini yanına alarak sürdüren düşünürler, yine halktan tümü için destek bulamadıkları [Din yoktur, (sonuç olarak) hayatta yoktur] şeklindeki görüşlerinin ‘Din yoktur’ kısmını geçiştirmeye ve ısrarla ‘Din hayatta yoktur’ bölümünü vurgulayadurmuşlardır. Zira dinin yokluğunu kabul ettirebilmek hususunda insan doğasını karşılarında bulmuşlardır.

Mücadele başladığında taraflar görüşlerinde taviz vermeden yürürlerken, fıtri gerçekler onları aslı itibariyle fıtrata aykırı olan tezlerinden taviz vermeye, uzlaşmaya sevketmiştir. Bunun sonucu olarak da “Din vardır ama hayatta yoktur” şeklinde ifade edilebilecek bir sonuç ortaya çıkmıştır ki bu bir Uzlaşma’dır.

Uzlaşma ne demektir sorusuna kısaca cevap vermekte zaruret görüyoruz. Bir iddia ile, bu iddianın tam tersi olan bir iddianın arasını bulmak, birinci iddianın bir kısmı ile, ikinci (tam karşıt) iddianın bir kısmını birleştirmek, bu birleşim üzerinde birleşmek demektir uzlaşma. Dikkat edilirse uzlaşma olabilmesi için mutlaka iki iddianın varlığı ve mutlaka iddianın birinin, diğer iddianın tam tersinin ifadesi olması gerekmektedir.

Din vardır ve hayatta da vardır iddiası Kral-Kilise ikilisinin iddiasıdır. Ve asırlardır uygulayageldiği şeyin ifadesidir. ‘Din yoktur ve hayatta da yoktur’ iddiası (tezi) ise ikinci iddiadır ve birinci iddianın tam karşıtı, yani birinci iddiaya (teze) tam anlamıyla bir tepkinin ifadesidir. İşte böylesi bir konumda Uzlaşma söz konusudur ve bu uzlaşma konumuz itibariyle ‘Din vardır’ (Birinci tezin yarısı) ile ‘Din hayatta yoktur’un (ikinci tezin yarısı) birleştirilmesi, meczedilmesi olarak karşımıza çıkan ve Laiklik olarak günümüzde anılan şeydir.

Şimdi prensip olarak yukarıda anlatmaya çalıştığımız uzlaşmanın ne derecede bir gerçeğin ifadesi olabileceği üzerinde duralım. Bir konuda gerçeğin bir tane olduğu, gerçeğini baz alarak düşünürsek -ki düşünürler arasında genel geçer bir gerçektir bir konuda (aynı konuda) gerçek bir tanedir gerçeği- bu takdirde yukarıda anılan iki tezin ya birincisi veya ikincisi tümüyle doğrudur, denilmek gerekir. Zira tezler, ifade ediliş şekilleriyle ve kapsadıkları anlam itibariyle birbirlerinin tam tersini ifade etmektedirler. Durum böyle olunca da ya birinci tez delalet ettiği konudaki doğrunun ifadesidir veya ikinci tez yine delalet ettiği konudaki doğrunun ifadesidir. Birincisi doğru ise mutlaka onun tersi olan ikincisinin tümü yanlıştır. Şayet ikincisi doğru ise yine mutlaka onun tam tersi olduğundan birincisi yanlıştır. Bu gerçekten hareketle şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki bir doğrunun yarısı ile bir yanlışın toplamı (birleşmesi) kesinlikle bir doğrunun ifadesi olamaz. Hakeza bir yanlışın yarısı ile bir doğrunun yarısının birleşmesi sonucu ortaya çıkan şey de bir doğrunun ifadesi olamaz. Her iki halde de sonuç için ancak bir kısmı doğru, bir kısmı yanlış bir bütün demek mümkün olabilir.

Yukarıda ifade ettiğimiz formülümüzde bazı ifadelerin yerlerine ifade ettikleri gerçek değerlerini koyarak sonuca açıklık getirmeye çalışır isek şunu görürüz: Din yerine Hıristiyanlığı koymamız halinde -ki konulacak başka birşey söz konusu olamaz. Zira konumuz laikliktir ve laiklik Batıda gelişip, büyüyen ve giderek dünyayı istila eden bir düşünce ve uygulamadır. Bu sebepten Din yerine bir başka dini koymamız, örneğin müslümanlığı koyabilmemiz kesinlikle kabil değildir- formülümüz şu şekilleri alacaktır.

1- “Hıristiyanlık vardır ve Hıristiyanlık hayatta vardır” – Kral-Kilise ikilisinin tezi.
2- “Hıristiyanlık yoktur ve Hıristiyanlık hayatta yoktur.” – Düşünürlerin görüşü.
3- “Hıristiyanlık vardır ama hayata uygulanmamalıdır.” – Laik görüş (Uzlaşma sonucu ortaya çıkan görüş).

Bu üç görüşün sahipleri için de Din olarak yalnızca hıristiyanlık söz konusudur. Başka bir din kesinlikle söz konusu değildir. Zira düşüneni veya düşünmeyeni ile Avrupa için tek din vardır, o da hıristiyanlıktır. Bütün olup bitenler gerek din adına, gerekse dine karşı olsun Din yalnızca hıristiyanlık olduğundan bununla ilgili tezler, ya da uzlaşma ile ortaya çıkan sonuç bakımından teoride ve pratikte hıristiyanlığı ilgilendiren hususlardır başkasını değil. Her ne kadar dünyanın başka yörelerinde de bazı dinler vardır ve esas itibariyle paganist olduklarından, çok tanrılı bulunduklarından Ruhban Sınıfı’nın tekelindedir ve bu sıfatları gereği hıristiyanlık için konuşulan, düşünülenlerin kendisine uyması sonuçta söz konusu ise de bu gerçek, bütün dinler için uygulanabilirliği kabil olmayan kısmi bir gerçektir ve dinlerin de ancak Ruhban Sınıfı bulunan kısımları (çeşitleri) için geçerli olabilir.

İSLÂM’A GELİNCE

İslâm, ilk peygamberi olan Adem (a.s.)’den son peygamberi olan Hz. Muhammed (s.a.)’e gelinceye değin Tevhid esası üzerinde seyretmiş bir dindir. Bütün peygamberler bu gerçeği vurgulamadan hiçbir başka tali gerçeği açıklamamışlardır. Zira bütün tali gerçekler bu esas gerçeğin üzerine bina edilmeleri ile anlam ifade etmişlerdir.

Tevhid, Allah’ı (Tanrı’yı) birleme; gerek zâtı itibariyle, gerek sıfatları itibariyle birleme anlamına gelmektedir. Kur’an tevhide tealluk eden açıklamalarıyla bunu mufassaları anlatır ve açıklar. Örneği eşi, ortağı bulunmadığını, yalnızlığın kendisi için bir sorun olmadığı, varlığının başlangıcı bulunmadığı gibi sonunun da bulunmadığını yoktan varetme’nin (Yaratmak) yalnızca kendisine ait bir özellik olduğunu yarattıklarının tümünün rızkının kendisi tarafından üstlenildiğini, gaybı ve (kıyamet) saatini yalnızca kendisinin bildiğini, her şeye kadir ve her şeyi bilenin yalnızca kendisinin olduğunu, insanları ve cinleri kendisine kulluk yapmaları için yaratanın kendisi olduğunu, hükmetme yetkisinin tartışmasız kendisine ait olduğunu, şeriat koyucunun (hüküm koyucunun) esas itibariyle yalnızca kendisi olduğunu, peygamber veya devlet başkanının emirler koysa bile Kendisinin belirlediği esaslar dairesinde kalmak kaydı ile hüküm koyabileceğini belirleyen bir Allah’ın varlığını kabuldür Tevhid. Ve buna göre hareket etmektir tevhidi korumak.

İslâm denildiğinde Kur’an akla gelir, gelmelidir. Allah’ı koruması altında kıyamete kadar tahrib olunmadan varlığını sürdürecek olan bu Allah Kelamı açık açık okunduğunda kesinlikle Allah ile kulu arasında bir aracının (Ruhban Sınıfı) olmadığı hemen görülür. Bu gerçek sokaktaki insanın bilgisinde bile demirbaş halindedir.

Kendisinde ruhban sınıfı bulunmayan bir dinde ruhbanlık yok demektir. Allah ile kul arasında aracı yok demektir. Bu pratikte kulun gerek ibadet özel ismini taşıyan namaz, oruç, hacc, zekat gibi ibadetlerini icra etmesi sırasında gerekse kendisi ile nefsi ve yine kendisi ile başka nefisler (kamu ile) arasındaki ilişkilerinde bir aracının bulunmaması demektir. Yani insan doğrudan Rabb (terbiye edici) kabul ettiği Allah ile ilişkilerinde aracısız demektir. Böyle olunca da doğrudan ve öncelikle de Allah’a karşı sorumludur. Esası böyle olan bir dinde şayet zulüm varsa, bu zulüm doğrudan Allah’ın (ruhban sınıfının değil, zira ruhban sınıfı yoktur) zulmü olur. Allah ise kullarına zulmeden değil, merhametli olandır. Zira O’nun zulmederek hükümranlık kurmaya ihtiyacı yoktur. Zulmetmek acizliğin bir sonucudur. Bu gerçeğin üzerinde herkes ittifak etmektedir. Aciz olan yaratıcı ve herşeye kadir olmayacağına göre zalim de olamaz. Zira zulmeden bir aciz, Allah ise aciz değildir, kadirdir.

Bu açıklamalar ışığında açıkça ve kesin olarak söyleyebiliriz ki Kur’an’da zulüm yoktur, vardır diyebilmek ya ona insan sözü karışmıştır diyebilmekle mümkündür ya da Allah acizdir diyebilmekle mümkündür. Başka bir alternatif söz konusu değildir. Kur’an’a bir insan sözü karışmadığına ve Allah da aciz olmadığına göre İslâm’da zulüm vardır, Kur’an’da zulüm vardır diyebilmek aklen mümkün olmadığı gibi Naklen (Kur’an’a göre) de mümkün değildir.

Kur’an’da zulmün ne olduğunun hükmü vardır. Zalimlerin bazılarının isimleri vardır. Yaptıkları zulümlerin bazılarının tarifi vardır. İnsanın kendisine zulmetmesinin ne demek olduğu vardır. Zulm; bir şeyi kendi yerinden başka bir yere koyma demektir. Bu ifade geneldir. Bu ifadeden hareketle bir hakkı müstehakından başkasına verme anlamına da gelir. Örneğin canını veren Allah’tır ve yine verdiği canı almak hakkı da yalnızca esas itibariyle O’na aittir. Gerçek bu iken bir insan, bir başkasını öldürürse bu zulümdür. Kendi nefsini keşişlik, riyazet ve intihar yoluyla öldürmesi de zulümdür. Canı alıcı olan Allah’ın yerine insanın kendisini koyması demektir, bir başkasını öldürme. Bu itibarla da zulümdür. Rızka Allah kefildir. Bir insan, müşteri veliyyinimetimdir diye inanıyorsa müşteriyi Allah’ın yerine koyuyor demektir ki zulümdür. Bunu çoğaltmak, birçok alanlarda örnekler vermek mümkündür. Kur’an’daki gerçekler bize bu hususta yol göstericidir. Bir insanın ne gibi durumlarda öldürülebileceğine yine ona canını veren belirlemelidir. Hak budur. Bu hak olunca da O’nun belirlediği ölüm nedenleri sabit olduğundan bir insanın hayatına son vermek zulüm olmaz, hak (adalet) olur. Çünkü, birisinin emanet olarak verdiğini alması zulüm olmaz ancak hak olabilir.

Zulüm (zulm), birşeyi, kendi yerinden bir başka yere koyma demek olduğuna göre, örneğin hükmetmek makamında bulunan Allah’ın yerine, insanı koymanın da zulüm olduğu açıkça anlaşılıyor değil midir? Zira hükmetmek yaratıcının hakkıdır. Hükmetme yeri (makamı) Allah’ın makamıdır. Bu makama, o makamın sahibi olmayan geçerse bu takdirde gerçekten zulüm yapmış, yani birşeyi (kendisini), kendi yerinden başka yere (Yaratıcının yerine) koymuş olacağından zulüm etmiş olur. Süvarinin yeri atın üzeridir. At’ın yeri süvarinin üzeri değildir. Bu gibi konularda insanlar yerlerini pek iyi bilirler ve bildiklerini tecavüz etmezler iken, kendilerine mühlet verilen hususlarda acizliğinin sonucu makam (yer) tecavüzlerinde bulunmakta ve gerçekten zulmetmektedir. Zulüm böylece yaygınlaşınca, kimse onun (zulmün) verdiği sıkıntılardan kurtulamamakta, giderek toplum ifsad olmakta (bozulmakta)’dır. Toplumlar bozulunca, içinde sağlam kalan fertleri de bozulmaya zorlamakta ve zincirleme bozulma süreci işlemektedir.

Zulüm kavramını genişletmekte, daha doğrusu birçok yönleriyle örneklendirerek açıklamakta zaruret vardır. Bu zaruret bize üzerinde durmaya çalıştığımız konunun boyutları hakkında da fikir verecektir. Sonuç olarak içinde yaşadığımız dünyamızı aydınlıktan karanlığa çeviren zulmün ancak her şeyin yerli yerine (ait olduğu yere) konulmasıyla sona ereceğinden emin olmak, buna inanmak gerekmekte ve bu inancın gereğini yerine getirmek gerekmektedir. İnsanlığın bugün şeklini, biçimini değiştirmiş olarak içinde yüzdüğü zulüm, ortaçağda Avrupa insanının içinde yaşadıklarından hiç de az ve aşağı değildir.

Batı’da meydana gelen yukarıda bahsettiğimiz köklü değişiklik Fransız ihtilali sonucu Avrupa ülkelerinde ve giderek de hemen bütün dünyada uygulanır oldu. Laikliğin uygulanmasının dünyanın diğer, özellikle de hıristiyan olmayan (hassaten de müslüman olan) ülkelerine yayılması ve uygulama alanı bulması emperyalist batının gücüyle ve bu emperyalistlerin adamlarının eliyle gerçekleştirildi. Kendine güvenini yitiren toplumları oluşturan fertler ve hele ileri gelenleri bir güçlü büyüğe dayanmadan var olmayı mümkün görmezler. Bu itibarla da kendilerini yönlendirenlerin yönlendirdikleri istikamette hareket ederek varlıklarını koruyacaklarını ve hatta kalkınarak kendilerini yönlendirenlerin yönetiminden kurtulabileceklerini sanırlar. Hatta bu konuda o kadar ileri giderler ki Batıyla yarışacaklarını, batıyı geçeceklerini bile söyleyenleri olmuştur.

Şimdi burada bir ara vererek Demokrasi’den bahsetmenin gereğine değinelim. Avrupa’da Laiklik olarak ortaya çıkan uzlaşmanın ortaya resmen çıkışından önce, ferdi ve toplumu yönetip yönlendiren dinin (hıristiyanlığın-Ruhban sınıfının) elinden alınacak bu yetkinin kime verilmesi, ait olması gerektiği gündeme geliyordu ister istemez. Zira bir boşluk doğacaktı: Yasama Boşluğu…

YASAMA BOŞLUĞU – DEMOKRASİ

Laikliğin ortaya çıkışına kadar yasama işleri hemen tümüyle Kral-Kilise ikilisinin elinde bulunuyor. Kral söylese kilise tasvib ediyor, kilise söylese krala uygulattırıyordu. Bu işbirliği bu alanda asırlardır sürüyordu.

Dinin hayattan ayrılması mücadele süreci devam ederken düşünürler doğacak bu boşluğu doldurmak gerektiğini de düşünerek teoriler geliştiriyorlar, eski Yunan’da Atina’da batının fikir babalarının mirasını karıştırıyorlar, çareler araştırıyorlar ve bunlardan hareketle de yeni teoriler ortaya çıkarıyorlardı. Bu alanda en meşhur ve hala düstur niteliği ile algılanan “Kanunların Ruhu” (DeL’espri de’Lois 1689-1755) ve “Sosyal Sözleşme” (Le contrate Social)’den bahsedilmeden geçmek mümkün değildir. Montesqieu, Kanunların Ruhu isimli kitabında tabiat hali olarak varsaydığı bir nazariye geliştirmekte ve insanların doğal olarak analarından dört esas hürriyetle dünyaya geldiklerini, bunu onlara kimsenin vermediğini, doğuştan sahip bulundukları bu hürriyetlerini istedikleri gibi kullanabileceklerini söylemenin yanında diğer taraftan da yine tabiat halinde mevcut eşitsizlikten bahsederek, insanların kiminin diğerinden daha güçlü, daha akıllı olduğunu vurgulamakta ve hürriyetlerinden gereği gibi yararlanmamanın bu eşitsizlikten kaynaklandığını, bu eşitsizliği giderebilmek için insanların yalnızca hürriyetlerini gereği gibi kullanabilmelerine yardımcı olacak bir örgüt (devlet)leşmeye ihtiyacı bulunduklarını söylemektedir. J.J. Rousseau (1712-1778) ise İctimaî Sözleşme isimli yukarıda andığımız kitabında Montesqieu’yu tamamlarcasına insanların (toplumun) aralarında bir toplumsal sözleşme akdettiklerini varsaymakta ve bu sözleşme ile birlikte yaşamayı amaçladıklarını, bunu sağlayan devleti teşekkül ettirdiklerini kitabında kurmaktadır.

Charles de Montesqieu’nun 1734 yılında yayınladığı “Kanunların Ruhu Üzerine” isimli eserinin Sorbon tarafından mahkum edilmesinden sonra kilise tarafından 1751’de yasaklandığını biliyoruz. Protestan bir ailenin çocuğu olan J.J. Rousseau Le Contrate Social’ini 1762’de yayınlamıştı. “İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı” isimli eseriyle günün Fransa’sında şaşkınlık yaratan Rousseau’nun, Emile isimli kitabındaki dinle ilgili bölümü de Fransız parlamentosu tarafından yakılmaya mahkum edilmişti. J.J. Rousseau’nun eserine önsöz yazan İngiliz filozofuyla arası açılmış, daha sonra Rousseau’nun “Yaradanın elinden çıkan herşey iyidir, herşey insanın elinde yozlaşır” ana fikrinden yola çıkarak Toplum Sözleşmesi’nde ‘Hürriyet ve zorunlu eşitliği’ savunmuştur. Bu savları ile Montesqieu ve Voltaire’dan daha ileri gidiyordu Rousseau.

Biri diğerinden etkilenen bu düşünürler, bir yandan da birbirlerini tamamlamaya çalışıyor ve dinin hayattan ayrılacağı dönemin fikri hazırlıklarını oluşturuyorlardı. Tabiidir ki ait oldukları batı toplumu için yapıyorlardı bunu, bir başka dünya düşünmeden.

Demokrasi, eski Yunanda, Atina’da zaten mahdud sayıdaki vatandaşın oylarının çokluğu ile eğri ve doğruların belirlendiği bir siyasi rejim olarak batı tarafından tanınıyordu. Bunu batıya tanıtan yaptıkları tercümelerle müslüman düşünürlerdi.

Kilisenin kanun kuyuculuğunun ortadan kalkması sonucu doğacak boşluğu dolduracak parlamento aynı zamanda bir Yasama Meclisi görevi de olacaktı. İnsanlar eskisi gibi değil, kalabalıktı artık. Bu kalabalıklar temsilciler seçerek parlamentoya yolluyorlar ve halk temsilcileri (Vekilleri) vasıtasıyla temsil ediliyordu. Bu Milletvekilleri (halkın temsilcileri) artık halkın adına halkı yönetecek yöneticileri seçtikleri gibi onların hayatını düzene koyacak kanunları da çıkarıyorlardı. Kilisenin yasamadaki yerini parlamento almıştı. Bütün bu olup bitenler, yalnızca hıristiyan dünyası için geçerli şeylerdi ve gerçekten hıristiyan camiası sıkıntılı uzun asırların sıkıntısından böylece kurtulacaklarını sanıyorlardı ve bu yola girdiler. Parlamenter, laik demokrasiler artık batının vazgeçilmez rejimleri olmuştu. Norveç ve İngiltere’de hala kilise teorik olarak yönetimin kendisine tabi olduğu kurum olarak bulunuyorsa da pratikte batı insanını tümü ile saran laik anlayış, zaten hayatı tedvinden uzak ve bu uzaklığını Ruhban sınıfın asırlardır doldurmasından şikayetçi bir toplum olarak tümüyle laikliğin etkisi altında bulunmaktadır. Bildiği ve inandığını söylediği tek dinin hıristiyanlık olduğunu bildiğimiz batı, kendisi için, kendi dini için biçtiği bu yeni elbisesini gelişen ekonomisi ve canavarlaşan istinasının ona sağladığı imkanlarla bütün dünyaya yaymaya çalıştı ve sonunda başardı da.

Batıdaki bu gelişmelerin yanı sıra İslâm alemi de Batı ortaçağının başlangıcından bu yana sanki anlaşmışlar gibi içtihat kapılarını kapatıyordu. Yani dinini anlamak ve hayatın gereklerini çözmek için gayret sarfetmeye son vermişti. Kendilerine kalan içtihadın kapılarının açık olduğu zamandan ellerinde ne kaldı ise onlarla iktifa etmeye ve hayatlarını böyle sürdürmeye çalışmaktı.

Abbasilerin son günlerinde Abbasilerde gördükleri İslamlıkla tanışan ve bunu bağırlarına basan Türkler o günden bu güne kendilerine İslâm diye tanıtılan şeyin uğrunda canlarını, mallarını ve verilebilecek herşeylerini vererek bugünlere gelmişlerdir. Orta Asya’dan şamanist dinleriyle göçerek İran üzerinden Anadolu’ya kafile kafile gelen Türkler, İslâm’ı Abbasilerden tanımışlardır. Abbasilerin gününde ise İslâm, Peygamberin Allah katından getirip bütün canlılığı ve tazeliği ile uygulanan İslâm değildi. Emevilerin gününde ve bir asra yakın zaman devletin gündeminin ilk sırasından indirilen İslâm, Abbasilerin zamanında da bu konumunu korudu ve fevc fevc İslâm’a giren başka din saliklerinin eskiden dinlerinden getirdikleri ile arı-duru İslâm haliç’i kirlendi. İslâmi olmayan düşüncelerin inançların, amellerin içinde yüzdüğü bir kirli haliç haline geldi. İğfal edilmiş, esasından saptırılmış İslâmi (!) tanıyanlar, tanıdıklarına bin yıldan beri bütün varlıkları ile sahip olmaya çalışmaktadırlar. Asırlarca haçlılara bu iman ile karşı koyanlar müslüman Türkler olmuşlardır. Bu arada müslüman Kürt Selahaddin Eyyûbî’yi ve Eyyûbileri unutmak mümkün değildir.

Burada şöyle bir misal ile konumuza açıklık getireceğimizi düşünüyoruz. Bir semt pazarının ilk açıldığı sabahın erken saatlerini düşününüz. Herşey bütün tazeliği, örselenmemişliği, ile pırıl pırıldır. Aynı pazara akşama doğru giderseniz seçilmiş, ellenmiş, örselenmiş, çürüğü çarığı kalmış şeyler bulursunuz. Ve ne kadar seçseniz yine de sabahın erken saatlerinde pazara gidenlerin bulabildiklerini bulamazsınız. İşte bu misalimizi İslâm için uygularsak şunu görürüz. Peygamberin İslâm’ı Allah katından getirdiği pazarın ilk saatlerinde herşeyin pırıl pırıl olduğunu ayet ve peygamber sözlerinin karıştırılmadığını söylemek gerekecektir. Daha sonraki dönemlerde Arab olan Emevî ve Abbâsîlerin bu pazarı bozduklarını, yabancı kültürlerden, dinlerden nice şeyin bu pırıl pırıl İslâm Haliç’ine akmasına siyasi ikballeri uğruna göz yumduklarını ve hatta yardımcı olduklarını biliyoruz. Eski Yunan feylesoflarının ne idüğü belirsiz düşüncelerini Arapçaya tercüme eden Süryanilere kucak dolusu paralar bağışlıyorlardı. Varsın toplum, İslâm toplumu ne idüğü belirsiz şeylerle meşgul olsundu. Kendileri için lazım olan siyasi iktidarları ve bunu ellerinde bulundurabilmek idi. Böylesi bir ortamda kaynaklar ilk tekkenin hıristiyanlara sizde daha dindar olmak için ne yaparlar sorusuna aldıkları ‘Riyazet içinde bir lokma, bir hırka ile manastıra kapanan rahipler tarafından yaşandığı’ cevabı üzerine kurulduğunu yazmaktadırlar.

Peygamberden sonra Ebû Bekir ve Ömer’in zamanında genişleyen İslâm toplumu, eğitilmekle başedilemeyecek derecede İslâm’a girenlerle karşılaştı. Hassaten Hz. Ömer zamanında genişleyen İslâm topraklarının fethi sırasında iyi yetişmiş, İslâm’ı iyi bilen nice insanın harblerde şehid olduklarını biliyoruz. Bir yandan eğitilecek insan sayısı çoğalırken, diğer yandan eğitecek durumdaki yetişkin insanın (müslümanın) azalması benzetme yerinde ise sınıf mevcudu çoğaldıkça, eğitim seviyesinin düşmesi gibi bir sonuç doğurmuş ve İslâm’a girenler, eski kültürlerinden taşıdıkları kirliliklerle girmişlerdi. Emevi ve Abbasi dönemlerinde ise İslâm hiçbir zaman (Ömer ibni Abdülaziz’in günü hariç) devletin gündeminin birinci maddesi olamamıştı. Araplar, İslâm öncesi kabile üstünlüğü duygularını devletin gündeminin birinci maddesi haline getirmişlerdi yine. Bu dönemden itibaren İslâm’ı tanıyan kavimlerin ise bahtsızlığı burada başlıyordu. İnsanlar, kendilerine birşeyi öğretenlerin öğrettikleri gibi öğrenirler öğretilenleri. Ve öğretildiği gibisini korumaya özen gösterirler. Türklerin tanıdığı İslâm, onlara tanıtılan İslâm kendisine birçok İslâmi olmayan şeyin karıştırıldığı bir halita idi. Bu halitaya Orta Asya’dan getirdikleri şeyleri de karıştırdılar. Komşu oldukları Anadolu hıristiyanlarından da birçok şeyi (Tevhidi gereği gibi devralmadıklarından) bu yeni dinlerine kattılar ve bugünkü Anadolu müslümanlığı meydana geldi: Biraz şamanizmden getirilenler, biraz hıristiyanlardan adapte edilenler ve Abbasilerden öğrenilen muharref İslâm. İşte Anadolu insanı asırlardır bu dini, din olarak bellemiş, bu dinin uğruna can vermiş, mal vermiş, evlat vermiştir. Ana unsurları bunlar olan Anadolu müslümanlığının içinde İran’ın zerdüştlüğünden ve İran üzerinde geçerken alınanlar da bulunmaktadır.

Bu tarihi bilgi ve yorumlardan sonra İslâm’ın fert ve toplum hayatını tedvirde ortaya koyduğu esaslardan bahsetmenin sırası gelmiştir.

İslâm esasında Ruhban sınıfının bulunmaması sonucu laik (din adamı olmayan, ruhban sınıfına dahil) bulunmayanların da kendisinde bulunmadığı bir dindir. İslâm’da her insan Rabbi olan Allah ile vasıtasız olarak muhatabdır. Allah kullarına şah damarlarından daha yakındır ki bir başka varlığın (insanın) bu araya girebilmesine imkan yoktur, bulunmamaktadır. Din adamı, yani Ruhban sınıfı olmayınca ruhban olmayan bir sınıf da yoktur İslâm’da. Bu itibarla peygamber başka olmak üzere İslâm’da kimse ruhban değildir. Allah buna imkan bırakmamıştır. Örneğin peygamberin bile kimseyi bağışlama yetkisi yoktur. Hatta daha ötesinde “Biz insanlara soracağız, peygamberlere de soracağız” (7/A’raf-6) buyuran Allah buna imkan bırakmamıştır.

Kendisinde ruhban sınıfının bulunmadığı bir dinin ve bu dinin kurduğu düzenin kesinlikle ruhban sınıfınca yönetilmesi, yönlendirilmesi diye birşey de bahis konusu değildir, olamaz. Bu sebeple Peygamberin başkanı bulunduğu ilk İslâm Devleti’nin ne teokratik bir devlet ne de bir laik devlet olmadığını biliyoruz. Zira teokratik devlet, Allah’ın adamı olanların yönettiği devlet demektir. İslâm’da ise kimse Allah’ın adamı, yani Ruhban değildir. Bu itibarla da İslâm bir teokrasi değildir. Teokrasi olmayınca da devleti teokratların elinden çekip alma diye birşey söz konusu olamayacağından laik bir devlet olması da söz konusu olamaz. Aklen de böyledir bu, naklen de böyledir.

İslâmi Devlette Peygamber hem peygamberdir, hem devlet başkanıdır, hem camide imamdır, hem müslümanların aralarındaki nizaları Allah’ın kendisine gönderdiklerini esas alarak çözen, hükme bağlayan bir hakimdir. Aynı zamanda savaşta başkomutandır. Nitekim bugün de devlet başkanları savaşların teorik olarak da olsa başkomutanlarıdır. Peygamberden sonra müslümanlara devlet başkanı olan Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer de yine peygamberin peygamberlik hariç diğer bütün görevleriyle görevli kimselerdir. Dolayısıyla bu görevlerinde O’nun halifesi idiler. Peygamberi Allah seçtiği halde, halifeleri onları yönetecek insanlar seçiyordu. Devlet başkanını seçmek her zaman ve her kişi için ayrı ayrı olarak o devletin (İslâm Devleti’nin) halkının hakkı idi. Halk her defasında bu hakkını kullanmak hakkına sahiptir. Müslümanlar aralarından birini kendilerine devlet başkanı seçmekle ona, kendisinden sonra kimi seçeceği ile ilgili hakkını da devretmiş olmuyordu. Böylesi bir devir söz konusu değildir İslâm’da. Lakin Emeviler ve Abbasiler İslâm’ın bu esasını değiştirdiler, cahiliyye dönemine döndüler bu konuda. Ümmetin elinden devlet başkanlarını seçme hakları gasbedilmişti. Zira Emevilerin Abbasilerin veya Haşimilerin böylesi hakları (!) ancak cahiliyye devrinde var idi. İslâm böylesi hakların bulunmadığını belirledi.

Konuyu burada keserek yine Laiklik’e geçelim. Emeviler ve Abbasiler devrinde yapılan köklü değişiklikler ve İslâm halicine akıp duran artık düşünce ve davranışlar ilgisizlik ve resmi bakımsızlığın da tesiri ile İslâmlaşmış (!) ve asırlardan beri süregelmiştir. Sonuçta İslâm teorik olarak Ruhban sınıfına yer vermeyen, Allah ile kulu arasında bir vasıtayı asla kabul etmeyen bir din olduğu halde sanki böylesi bir sınıf var imiş gibi uygulamalar görmekteyiz. Giderek cami görevlileri, müftüler derken şeyhülislamlık gibi görevler ihdas edilmiş ve halifenin yanında görevli olarak bulunmuşlardır. Halife sanki devlet işlerinden, şeyhülislam da din işlerinden sorumlu kişilermiş, yani devlet işleri ayrı, din işleri ayrı imiş gibi, görevlileri pratikte ayrılır olmuştur. Ruhban sınıfın varlığını düşündürtecek her ne ki var olmuşsa, bütün bunlar İslâm Dışı dinlerden sürüklenip gelen, getirilip, sanki İslamlaştırılan şeylerdi. Zira İslâm’ı biz orijinal haliyle peygamberin uygulamalarından ve ona uygun ondan sonra gelenlerin uygulamalarından biliyor, tanıyoruz. Tanıdığımız İslâm’da ise kesinlikle Ruhban sınıfı yoktur. Peygamber bile ruhban değildir. Allah ile kulu arasında bulunarak istediğini cennete, istediğini cehenneme sokan, dilediklerinin günahlarını bağışlayan bir peygamber yoktur İslâm’da. Bu dinin peygamberinin bile bu tür yetkileri bulunmuyor iken peygamberden başkalarının bulunuyor olması hiç söz konusu olamaz.

“Şunu açıkça söylemek gerekir: Din temeline dayanan bir devlet düzeninin demokrasi ile bağdaşması mümkün değildir. Bilindiği gibi, İslâm Dini ve onun temelini oluşturan Kur’an, sadece iman ve ibadetle ilgili kurallar getirmekle kalmaz. Bunun dışında devlet yönetimine, toplum düzenine, insanlar arasındaki ilişkilere ve kişilerin davranışlarına yön veren geniş kapsamlı hukuk kuralları da getirir. Bu hukuk kuralları toplum yaşamının her yönünü kapsaması bakımından ‘bütüncü’, bugünkü deyimiyle ‘totaliter’ bir nitelik taşır. Egemenliğin halka ya da millete ait olması diye bir şey söz konusu değildir. Egemenlik sadece ve doğrudan Allah’a aittir. Herkes O’nun mutlak “iradesine” boyun eğmek zorundadır.” (18.01.1990 Cumhuriyet, Prof. Dr. Müncî Kapani).

Yukarıda yaptığımız iktibasın da ifade ettiği gibi gerçekten ne laikliğin ne de demokrasinin İslâm ile uzaktan yakından ilişkisi bulunmamaktadır. Hatta daha öteye giderek, söylemek mümkündür ki gerek laiklik gerekse demokrasi İslâm’ın zıddı olduğu gibi İslâm da bunların zıddıdır. Nitekim Kur’an birçok ayetinde insanları hevalarına uymaktan uzak durmaya sevketmekte ve Allah’a teslim olmaya çağırmaktadır. Böyle yapması halinde dünya ve ahiretinin kendisi için mutlu olacağını söylemektedir. Hevalarına (gerek kendi hevasına gerekse başkalarının hevalarına) uyanların ise hüsrana uğrayanlar olacağını belirtmektedir.

İslâm hayatı tümüyle kapsayan ve tümünü düzenleyen bir bütün bulunduğu ve bu din adamları (ruhban sınıfı) aracılığıyla yapmadığı için hayatı düzenlemenin dinin ya da din adamlarının elinden alınması diye bir şey söz konusu değildir İslâm’da. Aklen de bu mümkün değildir. Zira sokaktaki insanın anlayacağı şekilde ifade etmek gerekirse kulu olan insan Rabbi olarak kabul ettiği Allah’a diyecektir ki “Bir takım emir ve nehiylerin başımın üzerine ama, diğer bir kısım emir nehiylerini dinlemeyecek ve ‘yasama meclisi’nin yaptığı kanunlara riayet edeceğim.” Tek başına hüküm koyucu olduğunu Kur’an’da bildiren Allah böylesi bir isteği kabul eder mi? Etmesi mümkün mü? Hangi sebep ve geçerli gerekçe ile böylesi bir düşüncenin kabul göreceğini sanıyorsunuz? Allah, hiçbir şeyde kendisine ortak kabul etmediği gibi, hüküm koymada da bir ortak kabul etmemektedir.

İktibas